Tekerlekli Sandalye Basketbol ve Tekerlekli Sandalye Masa Tenisi Sporcularının Üst Ekstremite İzokinetik Kas Kuvvetinin Karşılaştırılması

Öz

Amaç: Tekerlekli sandalye (TS) basketbol ve TS masa tenisi sporcularında omuz internal rotasyon (IR) ve eksternal rotasyon (ER) kaslarının izokinetik kas kuvvetinin karşılaştırılmasıdır. Çalışmanın ana hipotezi, müsabaka ve antrenmanlar sırasında TS’yi daha aktif olarak kullanan TS basketbol sporcularının üst ekstremitelerinin daha kuvvetli olacağıdır.
Gereç ve Yöntemler: Çalışma; yaş ortancaları 24 yıl olan 12 TS basketbol ve dokuz TS masa tenisi sporcusunun omuz IR ve ER kaslarının izokinetik kas kuvvet ölçümü ile gerçekleştirildi. İzokinetik kas kuvvet ölçümü IsoMed 2000® cihazı ile skapular nötral pozisyonda konsantrik-konsantrik olarak gerçekleştirildi. Verilerin analizi SPSS 20.0 paket programı kullanılarak yapıldı. Tanımlayıcı istatistikler olarak ortanca değer ile minimum maksimum değerler verildi; gruplar arasındaki farklılıkları belirlemek için Mann Whitney-U testi uygulandı.
Bulgular: TS basketbol ve TS masa tenisi sporcularının omuz IR ve ER kaslarının 60º/s ve 180º/s açısal hızlardaki izokinetik kas kuvvetlerinin birbirine benzer olduğu saptandı. Elde edilen zirve kuvvet, zirve kuvvet / vücut ağılığı, zirve kuvvetteki açı değerleri ile kas kuvvet oranları ve dominant-dominant olmayan taraf kuvvet oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olmadığı belirlendi (p>0.05).
Sonuç: TS basketbol sporcularının TS’yi müsabaka ve antrenmanlar sırasında daha aktif kullanıyor olmalarına karşın, omuz IR ve ER kas kuvvetlerinin TS masa tenisi sporcularına göre daha yüksek olmadığı belirlendi.

Giriş

Tekerlekli sandalye (TS) basketbol sporu, para-limpik sporlar arasında en popüler olanıdır (1). TS basketbol sporu özellikle tekerleği çevirme, ribaund alma, pas atma, baş üstü seviyede şut atma gibi manevralar ve yüksek yoğunluktaki aktivitelerle karakterize, kural ve sınıflandırmalar çerçevesinde oynanan bir spordur (2,3). TS ile mobilize olan bireylerde üst ekstremite kas kuvveti oldukça önemlidir (4). TS basketbol sporunda sporcuların üst ekstremite kas kuvveti, endürans, sürat ve el becerisi gibi parametreler; hem basket atma, pas atma, fırlatma ve TS’nin itilmesi gibi spora özgü aktiviteleri yerine getirmede, hem de TS’yi kontrol etmede kritik önem arz eder (5,6).
TS masa tenisi ise paralimpik oyunlar kapsamında yer alan ve en çok tercih edilen spor dallarından biridir (7,8). TS masa tenisinde teknik, oyuncuya göre değişse de, genel olarak temel terimler ve biyomekaniği aynıdır. Müsabaka esnasında topun karşılıklı gidip gelmesi söz konusudur. Tıpkı TS basketbol sporunda olduğu gibi TS masa tenisi sporunda da topu karşılama sırasında yapılan kısa vuruş, uzun vuruş ve düz vuruşlarda üst ekstremite kas kuvveti oldukça önemli bir parametredir (7,8).
TS kullanımı, üst ekstremite kaslarının ve özellikle omuz kuşağı kaslarının aktif ve koordineli olarak kullanılmasını gerektirir (9). Omuz kuşağı kaslarının zayıf olmasının, omuz ağrısı ve “impingement” sendromu ile ilişkili olduğu ve omuz kuşağı kasları arasındaki kuvvetsizlik ve kuvvet dengesizliğinin de omuz ağrısı ile ilişkili olabileceği ve bunun spor başarısını etkileyebileceği belirtilmektedir (8-11).
Bu çalışma ile TS’nin daha aktif kullanımının kas kuvvetini nasıl etkilediği hakkında fikir edinmek ve bu iki spor branşının özellikleri konusunda literatüre katkı sağlayarak TS kullanan bireylere öneriler verebilmek amaçlandı.

Gereç ve Yöntemler

Araştırmanın örneklem grubunu, 12 TS basketbol ve dokuz TS masa tenisi olmak üzere toplam 21 TS sporcusu oluşturdu. Katılımcılar ulusal ve/veya uluslarası düzeyde müsabakalara katılmış ve en az üç yıldır bu sporu yapan sporculardan seçildi. TS sporcusunun üç yıldan daha kısa süredir spor yapıyor olması, son altı ay içerisinde üst ekstremitesiyle ilgili bir spor yaralanması veya ortopedik bir işlem geçirmiş olması, üst ekstremitesinde normal eklem hareket açıklığında kısıtlılık ve üst ekstremitesinde devam eden ağrısının olması çalışmadan dışlama kriterleri olarak belirlendi. Başlangıçta çalışmaya dâhil edilen 14 TS basketbol ile 11 TS masa tenisi sporcusundan dördü dışlama kriterler var olduğu için çalışma dışı bırakıldı (ikişer sporcu). Çalışmaya katılan sporculara çalışma hakkında bilgi verildi, çalışmaya katılmayı kabul eden tüm sporculardan imzalı onamları alındı. Ayrıca çalışmanın yapılabilmesi için Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler etik kurulundan gerekli izin alındı. Sporcuların doğum tarihi, boy ve vücut ağırlığı bilgileri kaydedildikten sonra üst ekstremite izokinetik kas kuvvetleri değerlendirildi.
Katılımcıların vücut ağırlığı, dijital TS tartısı kullanılarak ölçüldü ve değer kg cinsinden kaydedildi. Daha sonra TS boş olacak şekilde tekrar ölçüldü ve bu değer ilk ölçülen değerden çıkarılarak sporcuların net ağırlıkları kaydedildi. Sporcuların boy uzunluğu ve kulaç uzunluğu kaydedildi (12). Sporcuların ayağa kalkamaması nedeniyle boy uzunlukları sözel olarak öğrenildi. Kulaç uzunluğunu ölçmek için, sporcular TS’de oturur pozisyonda sırtları bir duvara dönük olarak, dirsekler düz, omuzlar 90° abdüksiyonda olacak şekilde kollarını iki yana açmaları istendi. Sporcuların orta parmaklarının geldiği noktalar duvar üzerinde işaretlenerek aradaki mesafe ölçüldü. Ayrıca sporcuların spor yaptığı yıl süresi, sınıflama puanları, dominant tarafları ve engel durumları kendilerine sorularak kaydedildi.
Sporcuların yaş, vücut ağırlığı, boy uzunluğu, kulaç uzunluğu, vücut kütle indeksleri, spor yaptıkları süre, sınıflama puanları, dominant taraf bilgileri ve engel durumları Tablo 1 ve Tablo 2’de gösterilmektedir.

Tablo 1. Sporcuların fiziksel özellikleri, spor yaptıkları süre, sınıflama puanları ve dominant taraf bilgileri

Tablo 2. Sporcuların engel durumları

Bulgular

Çalışmada iki grup arasında yaş, vücut ağırlığı, boy uzunluğu, kulaç uzunluğu, vücut kütle indeksi, spor yaptıkları süre ve sınıflama puanları arasında istatistiksel olarak fark olmadığı belirlendi (p>0.05) (Tablo 1 ve Tablo 2).
İki grubun omuz IR ve ER kaslarının 60°/s ve 180°/s açısal hızlardaki izokinetik kas kuvvet ölçümü sonucunda elde edilen PT, PT/kg, PT’yi ortaya çıkardıkları açısal değerler ile kas kuvvet oranları ve dominant-dominant olmayan taraf kas kuvvet oranları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık olmadığı belirlendi (p>0.05). Her iki grubun IR/ER kas kuvvet oranları ve dominant/dominant olmayan taraf kas kuvvet oranları incelendiğinde; IR kas kuvvetinin ER kas kuvvetine göre ve dominant tarafın dominant olmayan tarafa göre daha kuvvetli olduğu saptandı (Tablo 3 ve Tablo 4).

Tablo 3. Sporcuların 60˚/s açısal hızdaki izokinetik kas kuvvetinin karşılaştırılması

Tablo 4. Sporcuların 180˚/s açısal hızdaki izokinetik kas kuvvetinin karşılaştırılması

Tartışma

TS basketbol ve masa tenisi sporcularının omuz IR ve ER kaslarının izokinetik kas kuvvetlerinin karşılaştırıldığı çalışma sonucunda; iki grubun omuz IR ve ER kas kuvvetlerinin, kas kuvvet oranlarının ve dominant ekstremiteleri ile dominant olmayan ekstremitelerinin kuvvet farklarının birbirine benzer olduğunu belirledik.
TS basketbol ve TS masa tenisi sporcularında kas kuvveti performansın önemli belirleyicisidir (8,15). TS basketbol sporu daha çok baş üzeri üst ekstremite aktivitelerini içerir. Literatürde baş üzeri ve baş üzeri olmayan branşlarda performans gösteren TS sporcularının skapular diskinezilerinin araştırıldığı bir derlemede; baş üzeri spor yapan sporcularda skapular diskinezinin daha fazla olduğu belirtilmiştir (16) Biz de bu nedenle çalışmada bu faktörden kaynaklanabilecek riski en aza indirebilmek ve ölçümler sırasında meydana gelebilecek olası omuz yaralanmalarından kaçınmak amacıyla skapular nötral pozisyonu tercih ettik.
Ampüte futbol. TS basketbol ve TS masa tenisi sporcularının skapular dinlenme pozisyonları ve fonksiyonlarını karşılaştırmak amacıyla yapılan bir çalışmada; ampüte futbol ile her iki TS sporcuları arasında fark bulunurken; TS basketbol ile TS masa tenisi sporcuları arasında fark olmadığını belirlenmiştir (17). Bu bağlamda çalışmamızda karşılaştırılan grupların skapular dinlenme pozisyonları ve fonksiyonları ile demografik özelliklerinin birbirlerine benzer olması, çalışma sonuçlarının dış etkenlerden çok fazla etkilenmeyeceği şeklinde yorumlanabilir.
Literatürde TS basketbol ile TS masa tenisi sporcularının kas kuvvetini karşılaştıran herhangi bir çalışma bulunamadı. Ancak TS basketbol ile TS masa tenisi sporcularının fizyolojik gereksinimin belirlenip karşılaştırıldığı bir çalışmada TS basketbol sporcularının yaptıkları sporun doğası gereği daha yüksek yoğunluklu egzersiz programlarına ihtiyaçları olduğu belirlenmiştir (18). TS basketbol sporcularının yüksek yoğunluklu egzersiz programları kas kuvvetlerinin fazla olmasını sağlar. Ancak çalışmamız sonucunda iki grubun omuz IR ve ER kaslarının kas kuvveti. kas kuvvet oranları ve dominant-dominant olmayan taraf kuvvet oranları birbirine benzer bulundu.
Omuz IR/ER kas kuvvet oranı ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde, bu oranın %75-%100 arasında olmasının omuz stabilitesi için gerekli olduğu belirtilmektedir (14,19). Çalışmamız sonucunda bu oranın iki grupta da her iki açısal hız için ortalama %50-70 arasında olduğu ve ER kaslarının aleyhinde bir dengesizlik olduğunu ve aynı zamanda dominant tarafın dominant olmayan tarafa göre daha kuvvetli olduğunu belirledik. Sonuçlarımıza benzer olarak Bernard ve ark. yaptıkları çalışmada TS basketbol ve TS masa tenisi sporcuları ile TS kullanan sedanter bireylerin IR kaslarının ER kaslarına göre daha kuvvetli olduğu ve dominant tarafın dominant olmayan taraftan daha kuvvetli olduğunu belirlemişerdir (19).
Çalışmamızın sınırlılıkları; sadece iki TS spor branşının dâhil edilmesi ve sadece omuz eklemi IR ve ER kas kuvvetinin konsantrik olarak değerlendirilmiş olmasıdır. Daha farklı spor branşları ile daha fazla eklemi ve değerlendirme yöntemini içeren ve kontrol grubu ile karşılaştırma yapan çalışmalar gereklidir.
Sonuç olarak; çalışmamızda ulusal ve uluslararası düzeyde spor yapan TS basketbol ile TS masa tenisi sporcularının omuz IR ve ER izokinetik kas kuvvetlerinin birbirlerine benzer olduğu; ancak her iki spor branşında da IR kaslarının ER kaslarına göre ve dominant tarafın dominant olmayan tarafa göre daha kuvvetli olduğu belirlendi. Çalışmamız sonucunda TS sporcularında dominant olmayan taraf omuz kaslarının ve her iki taraf omuzun ER kaslarının kuvvetlendirilmesini önermekteyiz.

Cite this article as: Akinoglu B, Kocahan T, Selvi AB. Comparison of upper extremity isokinetic muscle strength of wheelchair basketball and wheelchair table tennis players. Turk J Sports Med. 2018;53(4):160-66.

Kaynaklar

1. Gil-Agudo A, Del Ama-Espinosa A, Crespo-Ruiz B. Wheelchair basketball quantification. Phys Med Rehabil Clin N Am. 2010;21(1):141-56.
2. McInnes SE, Carlson JS, Jones CJ, et al. The physiological load imposed on basketball players during competition. J Sports Sci. 1995;13(5):387-97.
3. Molik B, Laskin JJ, Kosmol A, et al. Relationship between functional classification levels and anaerobic performance of wheelchair basketball athletes. Res Q Exerc Sport. 2010;81(1):69-73.
4. Van Der Woude LH, Croonenborg JJ, Wolff I, et al. Physical work capacity after 7 week of wheelchair training: effect of intensity in able-bodied subjects. Med Sci Sports Exerc. 1999;31(2):331-41.
5. Rankin JW, Richter WM, Neptune RR. Individual muscle contributions to push and recovery subtasks during wheelchair propulsion. J Biomech. 2011;44(7): 1246-52.
6. Bayramlar K, Ergun N. Engelli masa tenisi oyuncularında yaşam kalitesinin değerlendirilmesi. Turkiye Klinikleri J Sports Sci. 2009;1(1):53-7.
7. Kondrič M, Zagatto AM, Sekulić D. The physiological demands of table tennis: a review. J Sports Sci Med. 2013;12(3):362-70.
8. Moon HB, Park SJ, Kim AC, et al. Characteristics of upper limb muscular strength in male wheelchair tennis players. J Exerc Rehabil. 2013;9(3):375-80.
9. Heyward OW, Vegter RJK, de Groot S, et al. Shoulder complaints in wheelchair athletes: A systematic review. PLoS One, 2017 Nov 21;12(11):e0188410.
10. Miyahara M, Sleivert GG, Gerrard DF. The relationship of strength and muscle balance to shoulder pain and impingement syndrome in elite quadriplegic wheelchair rugby players. Int J Sports Med. 1998;19(3): 210-4.
11. Burnham RS, May L, Nelson E, et al. Shoulder pain in wheelchair athletes. The role of muscle imbalance. Am J Sports Med, 1993;21(2):238-42.
12. Lohman TG, Roche AF, Martorel R. Anthropometric Standardization Manual. Champaign: Human Kinetics, 1988.
13. Akınoğlu B, Kocahan T. Characteristics of upper extremity's muscle strength in Turkish national wheelchair basketball players team. J Exerc Rehabil. 2017;13(1):62-7.
14. Berckmans K, Maenhout AG, Matthijs L, et al. The isokinetic rotator cuff strength ratios in overhead athletes: Assessment and exercise effect. Phys Ther Sport. 2017 Sep;27:65-75.
15. Granados C, Yanci J, Badiola A, et al. Anthropometry and performance in wheelchair basketball, J Strength Cond Res. 2015;29(7):1812-20.
16. Burn MB, McCulloch PC, Lintner DM, et al. Prevalence of scapular dyskinesis in overhead and nonoverhead athletes: a systematic review. Orthop J Sports Med. 2016 Feb 17;4(2):2325967115627608.
17. Aytar A, Zeybek A, Pekyavas NO, et al. Scapular resting position, shoulder pain and function in disabled athletes. Prosthet Orthot Int. 2015;39(5):390-6.
18. Croft L, Dybrus S, Lenton J, et al. A comparison of the physiological demands of wheelchair basketball and wheelchair tennis. Int J Sports Physiol Perform. 2010; 5(3):301-15.
19. Bernard PL, Codine P, Minier J. Isokinetic shoulder rotator muscles in wheelchair athletes. Spinal Cord. 2004;42(4):222-9.