8-11 Yaş Kız Çocuklarında Mini Tenis Eğitiminin Koordinasyon ve Reaksiyon Zamanı Üzerine Etkileri

Öz

Amaç: Bu çalışmada, sekiz hafta boyunca uygulanan mini tenis eğitiminin, 8-11 yaş kız çocuklarının koordinasyon becerisi ve reaksiyon zamanı üzerine olan etkilerinin incelenmesi amaçlandı.
Gereç ve Yöntemler: Çalışmaya, 8-11 yaş arasında 24 kız çocuğu dâhil edilerek, deney ve kontrol olmak üzere iki grup oluşturuldu ve deney grubuna sekiz hafta süre ile mini tenis eğitimi verildi. Gruplara ön-test ve son-test olmak üzere, Wall Catch koordinasyon testi ve Newtest 1000 aletiyle görsel reaksiyon testi uygulandı. Wall Catch koordinasyon ve Newtest 1000 görsel reaksiyon testlerinden elde edilen verilerin analizinde Shapiro-Wilks Normallik Testi sonuçlarına göre Mann-Whitney U ve Wilcoxon eşleştirilmiş iki örnek testi kullanıldı ve yanılma düzeyi 0.05 olarak kabul edildi.
Bulgular: Wall Catch koordinasyon testi için, deney grubunda çalışma öncesi ve sonrası sonuçlar karşılaştırıldığında, ölçümler arasında son-test lehine anlamlı farklılık oluşurken (p=0.002), kontrol grubunda anlamlı bir fark oluşmadı (p=0.248). Çalışma öncesi ve sonrası
Newtest reaksiyon testi ölçüm sonuçları karşılaştırıldığında, her iki grup için istatistiksel olarak anlamlı farklılık bulundu (sırasıyla p=0.002 ve p=0.003). Ayrıca; Wall Catch koordinasyon testi için, ön-testte istatistiksel olarak gruplar arası anlamlı fark gözlenmezken (p= 1.000), son-testte gruplar arasında deney grubu lehine anlamlı fark saptandı (p= 0.020).
Sonuç: Sonuç olarak; iki aylık mini tenis eğitiminin, 8-11 yaş aralığındaki kız çocuklarının reaksiyon süreleri ve koordinasyon becerilerini geliştirmede etkili olduğu söylenebilir.

Giriş

Koordinasyon gerektiren beceriler, hareket deneyimleri temelinden kaynaklanan "öğrenme süreçlerinin" sonucunda ortaya çıkar (1). Koordinasyon yeteneği bedensel performans kapasitesinin bir öğesi olup, psiko-motor performans şartları grubunda yer almaktadır (2). Koordinasyon oldukça karmaşık bir motor yetidir. Sürat, kuvvet, dayanıklılık ve esneklik özellikleri ile oldukça yakın bir ilişki içerisindedir (3). Beceri-koordinasyon; performansın, daha az çabayla daha fazla iş yapma olanağı sağlayan bir elemanıdır. Çok zor bir hareketin kolayca yapılabilmesi, becerinin pozitif özelliğidir (4). Koordinasyonla ilgili çok iyi yetilere sahip bir birey, koordinasyonu düşük olan bireye oranla herhangi bir beceriyi daha çabuk öğrenir ve teknik/taktik problemleri daha çabuk çözer (3).
Hareket süratinin bir parçası olan reaksiyon sürati, bir uyaranın verilmesinden sonra bilinçli hareketin başlatılmasına kadar geçen süredir. Nöro-fizyolojik özelliklere ve bazı kurallara dayalıdır (1). Görsel, işitsel ve dokunma uyaranları ile oluşur. Basit reaksiyonlar, eğitimle %10-15 arasında, kompleks reaksiyonlar ise %30-40 arasında kısaltılabilir (1). Sporda başarıya ulaşmadaki faktörlerden biri de iyi bir reaksiyon zamanına sahip olmaktır. Özellikle yetenek seçimi taramalarında, reaksiyon zamanı belirleyici kıstasların başında yer almaktadır (5).
Spora yönelik hareketler dönemi yedi yaş ve yukarısını kapsar. Bu dönemdeki gelişim hızı, koordinasyonla ilgili (psikomotor) erginliğe ve duyusal etkenlere bağlıdır. Muratlı (1)’ya göre bu dönem kendi içerisinde üç evreye ayrılır:
1-Genel Geçiş Evresi: Yedi-sekiz yaşlarına rastlayan dönemdir. Kuvvet, dayanıklılık, reaksiyon zamanı, hareket sürati, denge gibi özelliklerin gelişmesiyle performansın artması beklenir.
2-Özel Hareket Becerileri Evresi: On yaşındaki kız ve erkek çocuklar hala motor öğrenme yönünden çocukluk döneminin altın dönemini yaşamaktadır. Bu hızlı motor gelişim, boy uzamasının ani artışı (sıçrama şeklindeki) ve vücut oranlarının değişmesine kadar devam eder. Bununla beraber, büyümenin en hızlı olduğu dönemin belirtilerinin tamamlanmasına kadar geçen sürede kız çocuklarında motor öğrenme yeteneği, bir daha hiçbir zaman erişemeyeceği düzeye erişir.
3-Spor Dalına Özgü Hareket Becerileri Evresi: Sporla ilgili motor gelişim dönemlerindeki spor dalına özgü hareket gelişimi evresi spor türüne bağlı olarak değişmekle birlikte, ortalama olarak 14 yaşında başlar ve olgunluk dönemi boyunca da devam eder. Bu döneme branşlaşma evresi de denilebilir.
Tenis; düzgün ve sert bir zemin üzerinde, bir raket ile topa vurulmak suretiyle, sahanın ortasında yer alan 91 cm yüksekliğindeki bir filenin üzerinden aşırtılarak oynanan bir oyundur (6,7). Mini tenis oyunu ise; kortun 5-6 metrelik bir bölümünün kullanıldığı alanda, yeni başlayan oyunculara tenisi benimsetmeyi, daha iyi bir teknik ve taktik gelişim oluşturmayı amaçlayan bir eğitim sistemidir. Tenis branşında oyun süresine bakıldığında; kuvvet, dayanıklılık, sürat, hareketlilik, beceri ve koordinasyon gibi özelliklerin tümünün olması gerektiği açıktır (8).
Bu araştırmada amaç, açık becerilerden oluşmuş kompleks bir oyun olan tenisin minimize edilmiş hali olan mini tenis oyununun, 8-11 yaş kız çocuklarının koordinasyon becerisi ve reaksiyon zamanı üzerine olan etkilerini belirlemektir.

Gereç ve Yöntemler

Yaş grubu ve cinsiyet özelinde, mini tenis eğitiminin kız çocuklarının koordinasyon ve reaksiyon özellikleri üzerine etkilerini ele alan bu çalışmada deneysel yöntem kullanıldı.
Çalışmaya, 8-11 yaş arasında 24 kız çocuğu gönüllü olarak katıldı. Çalışma dönemi sırasında dış faktörlerin çalışmaya etkisinin azaltılabilmesi doğrultusunda, antrenman dışında topla ilgili koordinasyon geliştirici herhangi bir aktiviteye katılma ihtimallerinin yüksek olması nedeni ile erkek çocuklarının çalışmaya katılması tercih edilmedi. Kız çocuklar, Wall Catch koordinasyon testine ve Newtest 1000 reaksiyon aleti kullanılarak görsel reaksiyon testine tabi tutuldular.
Katılımcılar, uygulanan ilk testler sonrasında yaşları ve test sonuçları dikkate alınarak olabilecek en benzer iki gruba “Kontrol Grubu” ve “Deney Grubu” olarak ayrıldılar. Oluşturulan iki grup arasında, çalışmanın başında seçili değişkenler açısından fark olup olmadığını belirlemek için yapılan Mann-Whitney U testi sonuçlarına göre; yaş (Z=0.030; p=0.98), Wall Catch koordinasyon testi (Z=-0.000; p=1.00) ve Newtest 1000 reaksiyon testi (Z=-0.058; p=1.00) sonuçları açısından anlamlı bir fark olmadığı anlaşıldı.
Deney grubu; sekiz haftalık bir periyotta, haftada üç sıklığında ve her antrenmanın 90 dakikadan oluştuğu bir mini tenis eğitimi aldı. Bu eğitim kapalı bir tenis kortunda gerçekleştirildi. Katılımcıların ölçümler esnasında hava sıcaklığı, yağış, rüzgâr, vb. dış etmenlerden etkilenmesinin en aza indirilmesi için testler kapalı alanda gerçekleştirildi. Kontrol grubuna ise bu süreçte herhangi antrenman uygulanmadı. Sekiz hafta boyunca uygulanan antrenmanların içeriği Tablo 1’de gösterilmektedir. Bu eğitimin tamamlanması ile her iki gruba aynı testler tekrar uygulandı. Dyer Pano Tenis Testi genel tenis becerisinin bir göstergesi olduğundan ve kontrol grubu herhangi bir tenis eğitimi almadığından, bu test sadece deney grubu için; alınan eğitimin sonunda, genel tenis becerilerinin hangi düzeyde olduğunun anlaşılabilmesi amacıyla uygulandı.

Tablo 1. Denek grubuna uygulanan antrenman programı

Bulgular

Kontrol grubunda yer alan katılımcıların her birinin yaşları sırasıyla; 11, 11, 10, 10, 10, 10, 10, 9, 8, 8, 8, 8 yıl iken, deney grubunun yaşları; 11, 11, 11, 10, 10, 10, 9, 9, 8, 8, 8, 8 yıldır. Kontrol grubunun (n=12) yaş ortalaması 9.42 ± 1.16 yıl, deney grubunun (n=12) yaş ortalaması 9.42 ± 1.24 yıldı. Yaş açısından gruplar arası fark anlamlı değildi (p>0.05). Katılımcıların tabi tutulduğu Wall Catch koordinasyon testinden elde edilen verilerin grup içi ve gruplar arası karşılaştırma sonuçları Tablo 2’de, Newtest 1000 görsel reaksiyon testinden elde edilen verilerin karşılaştırma sonuçları ise Tablo 3’de gösterilmektedir.

Tablo 2. Wall Catch testi sonuçlarının grup içi ve gruplar arası karşılaştırılması

Tablo 3. Newtest 1000 testi sonuçlarının grup içi ve gruplar arası karşılaştırılması

Tartışma

Koordinasyonun kompleks bir motorik yeti olduğu ve kuvvet, sürat, dayanıklılık, esneklik özellikleri ile çok yakın ilişki içinde olduğu bilinmektedir. Koordinasyonun bölümlerinden biri olan el-göz koordinasyonu, top ile yapılan sporların çoğunda önemli yeri olan bir beceridir.
Koordinasyonu oluşturan faktörlerden boyutsal yön belirleme yeteneği ele alınacak olursa; hareketler “en, boy ve yükseklikten oluşan” boyuta bağlı yönlendirme sırasında kullanılan gözlem yeteneği ve başta görsel olmak üzere bilgilerin değerlendirilmesi esası üzerine oturmuştur. Hareketin yapılışının henüz öğrenildiği devrede, görsel yön belirleme yeteneğine önemli bir görev düşmektedir. Örnek olarak, sportif oyunlar için; alanın, rakibin, takım arkadaşlarının ve topun sürekli olarak boyutsal olarak da gözlenmesi ve değerlendirilmesi gerekir. Bu durumda; başarı, büyük ölçüde koordinasyona ilişkin özelliklerin bahsi geçen bu bileşenine bağlıdır (1).
Çalışmalar, “görsel zamanlama keskinliği” ile top yakalama becerisi arasında pozitif yönde bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Petrakis (12)’in 98 kişi ile yaptığı çalışmada, görsel zamanlama ile top yakalama becerisi arasında pozitif bir ilişki bulunmuştur. Belçika’da yapılan bir diğer çalışmada, koordinasyon gelişim zorluğu olan 9-10 yaşlarındaki 36 çocuk değerlendirilmiş ve görsel zamanlama keskinliği ile Wall Catch koordinasyon testi sonuçları arasında pozitif bir ilişki saptanmıştır (13). Bununla ilgili yapılan bir başka çalışmada ise tenis oynatılan 7-10 yaş çocuklarda zamanlama keskinliği açısından artış bulunmuştur (14). Koordinasyon ve görsel zamanlama keskinliği arasındaki ilişki daha önce yapılan araştırmalar ile belirlenmiştir. Tenis oyunu için görsel zamanlamanın oldukça önemli olduğu düşünüldüğünde, koordinasyonun da önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Yirmi dört kız çocuğu ile yapılan bu çalışmada da diğer çalışma sonuçlarına benzer olarak, deney grubunun koordinasyon özelliklerinde anlamlı bir gelişim olduğu belirlenmiştir. Bu sonuçlar; mini tenis eğitiminin koordinasyonu geliştirerek 8-11 yaş kız çocuklarının “görsel zamanlama keskinliği” özelliklerini geliştirmede de etkili olabileceğini ve bu gelişimin sportif oyunlarda başarının elde edilmesine katkı sağlayabileceğini düşündürmektedir.
Ertem ve ark. (15), 10-12 yaş grubu kızlara sekiz hafta boyunca, genel kapsamlı antrenmanlara ek olarak koordinasyon antrenmanları uyguladıkları çalışmaları sonucunda Wall Catch koordinasyon testi sonuçlarında kontrol grubunda anlamlı bir artışa rastlayamazken, deney grubunda anlamlı artış saptamışlardır. Benzer olarak; bu çalışmada da Wall Catch koordinasyon testi skorları kontrol grubunda artmazken, deney grubunda anlamlı artış gösterdi.
Çalışma öncesi ve sonrası Wall Catch koordinasyon testi sonucu ile Dyer pano testi sonucu arasında aynı yönlü anlamlı bir ilişki katsayısı belirlendi. Deney grubunda çalışma sonrası Wall Catch koordinasyon testi skoru arttığında Dyer pano testi skoru da artmaktadır (r=0.86). Eğitim süreci sonrasında bulunan Wall Catch koordinasyon testi skoru ile tenis becerisinin bir göstergesi olan Dyer pano testi skoru arasındaki korrelasyon katsayısının eğitim öncesi dönem için elde edilen korrelasyona göre daha yüksek olduğu belirlendi.
Koordinasyon gelişimi, değişik yaş dönemlerinde değişik özelliklerin gelişimini içerse de, genelde yedi yaşından itibaren puberte başlangıcına kadar devam eden dönem içinde en üst düzeyde geliştirilebilir. Almanya’da okul öncesi ve ilkokul çocukları üzerinde yapılan bir araştırmada, sportif aktivitede bulunan çocukların bulunmayanlara oranla fiziksel performans ve koordinasyon özellikleri bakımından daha iyi oldukları saptanmıştır (16). Bu çalışmada da eğitime tabi tutulan 8-11 yaş grubu çocuklarda koordinasyon gelişiminin anlamlı olduğu ve kontrol grubuna göre daha iyi koordinasyona sahip olduğu saptandı.
Tenis için çabukluk, denge ve koordinasyon vazgeçilmez temel öğelerdir. Koordinasyonun 6-12 yaşlar arasında hızlı bir gelişim gösterdiği göz önüne alındığında, çocukların tenis sporuna ilkokul çağındayken başlaması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada uygulanan sekiz hafta gibi kısa bir antrenman sürecinde bile deney grubunda koordinasyon skorunun anlamlı artışı bu durumu desteklemektedir.
Hareket süratinin bir unsuru olan reaksiyon sürati, bir uyaranın verilmesinden sonra bilinçli olarak yapılan bir hareketin başlatılmasına kadar geçen süredir. Reaksiyon sürati, nöro-fizyolojik özelliklere ve diğer bazı şartlara bağlıdır ve görsel, işitsel ve dokunma uyaranları ile oluşur. Basit reaksiyonların, eğitimle %10-15 oranında, karmaşık reaksiyonların ise %30-40 oranında kısaltılabildiği bilinmektedir (1). Kyoto Üniversite-sinde yapılan bir çalışmada reaksiyon zamanının bir parçası olan görsel pre-motor zamana EMG ile bakılmış ve futbol oyuncularından oluşan deney grubunda görsel pre-motor zamanın kontrol grubuna göre daha kısa olduğu saptanmıştır (17). Bir başka çalışmada da daha önce spor yapan ve hiç yapmayan 8-13 yaş grubu çocuklarda reaksiyon zamanına bakılmış ve spor yapan grupta reaksiyon zamanının diğer gruba göre daha kısa olduğu belirlenmiştir (18).
Mouelhi ve ark. (19) yaptıkları araştırma sonucu, egzersiz sayesinde dış çevresel uyarılara verilen yanıtın hızlandırılabildiğini göstermişlerdir. Çağlak Sarı ve İnan (20) 10-11 yaş çocuklarda sekiz haftalık antrenman sonucunda reaksiyon zamanı değerlerinde kontrol grubu ile deney grubu arasında deney grubu lehine anlamlı fark oluştuğunu belirlemişlerdir. Yıldırım ve ark. (21) da 8-10 yaş kız çocuklarında 12 haftalık tenis antrenmanları sonucunda, deney grubunun reaksiyon zamanının geliştiğini, kontrol grubunda ise anlamlı bir gelişim olmadığını belirlemişlerdir. Karagöz (6) ise, üç ay süre içinde, haftada üç gün ve günde 90 dk süren temel tenis antrenmanlarının, 8-10 yaş grubu kız ve erkeklerin sağ ve sol elleri için ses ve ışığa karşı reaksiyon zamanlarını geliştirdiğini belirlemiştir. Bu çalışmada; kontrol grubunda %6.5 reaksiyon zamanı gelişimi, deney grubunda ise %21.2’lik bir gelişim saptandı. Reaksiyon süresi yaşla birlikte değişiklik göstermektedir. Bu süre, duyu fizyolojisi kurallarına göre belirli bir sınır değerin altına düşmez (0.10 s). Bu çalışmada, kontrol grubu hiçbir eğitime tabi tutulmadığı halde %6.5 oranında gelişimin nedeni, katılımcıların “İlk-test/Son-test” arasında geçen sekiz haftalık süredeki doğal gelişim süreçlerine bağlanabilir. Deney ve kontrol grubu arasında, deney grubu lehine oluşan reaksiyon zamanı gelişim farkı ise mini tenis eğitimine bağlanabilir.

Sonuç

Sonuç olarak; iki aylık mini tenis eğitiminin, bu çalışmada yer alan 8-11 yaş aralığındaki kız çocuklarının koordinasyon becerisini ve reaksiyonu geliştirmede etkili olduğu saptandı. Tenis gibi kompleks hareketlerden oluşan bir spor dalında yüksek performans elde etmek hedefleniyorsa, 6-12 yaş arası -temel motorik özellikler için fırsatlar penceresi olan- zamanın, bilinçli bir şekilde planlanması gerekmektedir.

Cite this article as: Ozer U, Aslan CS. The effects of mini tennis training on 8-11 aged girls’ coordination and reaction time. Turk J Sports Med. 2018;53:76-82

Kaynaklar

1. Muratlı S. Çocuk ve Spor. 3. baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2014.
2. Çetin NH. Teknik Analizi ve Taktik Antrenmanı. İstanbul: Turna Yayınları; 2013.
3. Bompa OT. Antrenman Kuramı ve Yöntemi. Çev. Tanju Bağırgan. Ankara: Spor Kitapevi; 2007.
4. Sevim Y. Antrenman Bilgisi. 6. baskı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım; 2006.
5. Koç H, Kaya M, Sarıtaş N, et al. Futbolcularda ve tenisçilerde bazı fiziksel ve fizyolojik parametrelerin karşılaştırılması. Sağlık Bilimleri Dergisi. 2006;15(3):161-7.
6. Karagöz Ş. 8-10 yaş arası çocuklarda 12 haftalık tenis antrenmanlarının görsel ve işitsel reaksiyon zamanına etkisinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi; 2008.
7. Urartu Ü. Tenis Teknik Taktik Kondisyon. İstanbul: İnkılap Yayınları; 1996.
8. Kermen O. Tenis Teknik ve Taktikleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım; 2002.
9. Singer RN. Motor Learning and Human Performance. 3rd ed. New York: MacMillan Publishers; 1980.
10. Kirby RF. Kirby’s Guide to Fitness and Motor Performance Tests. Cape Girardeu, MO: BenQak Pub. Go; 1991.
11. Kamar A. Sporda Yetenek Beceri ve Performans Testleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık; 2008.
12. Petrakis E. Relationship between figure-ground perception and viewing time in a ball-catching task. Percept Mot Skills. 1981;53:899-04.
13. Van Waelvelde H, De Weerdt W, De Cock P. et al. Assocation between visual perceptual deficits and motor deficits in children with developmental coordination disorder. Dev Med Child Neurol. 2004;46:661-6.
14. Benguigui N, Ripoll H. Effects of tenis practice on the coincidence timing accuracy of adults and children. Res Q Exerc Sport. 1998;69(3):217-23.
15. Ertem E, Gül M, Gül G. 10-12 yaş bayan tenisçilere uygulanan koordinasyon antrenmanlarının Dewitt-Dugan ve Wall Catch tenis testlerine etkisi. 6. Raket Sporları Sempozyumu, Bildiriler Kitabı; 13-14 Aralık 2013; Kocaeli, Türkiye. s. 1-8.
16. Krombholz H. Physical performance in relation to age, sex, social class, and sport activities in kindergarten and elemantary school. Percept Mot Skills. 1997;84:1168-70.
17. Ando S, Kida N, Oda S. Central and peripheral visual reaction time of soccer players and non-athletes. Percept Mot Skills. 2001;92:786-94.
18. Montes-Mico R, Bueno I, Candel J, et al. Eye-hand and eye-foot visual reaction times of young soccer players. Optometry. 2000;71(12):775-80.
19. Mouelhi Guizani S, Bouzaouach I, Tenenbaum G, et al. Simple and choice reaction times under varying levels of physical load in high skilled fencers. J Sports Med Phys Fitness. 2006;46(2):344-51.
20. Çağlak Sarı S, İnan M. The examination of the effect of games and agility exercises on 10-11 year old children's processing speed and reaction times. Turkish International Journal of Special Education and Guidance & Counseling. 2013;3(1):45-53.
21. Yıldırım İ, Karagöz Ş, Ocak Y. 8-10 yaş kız çocuklarında 12 haftalık tenis antrenmanlarının görsel ve işitsel reaksiyon zamanına etkisinin incelenmesi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi. 2011;5(3):257-65.